Świadectwo maturalne Henryka Zdziarskiego, rok szkolny 1942-1943 (Stowarzyszenie Pamięć Polskiego Liceum).

Home
Foyer wolności
Życie codzienne
Program nauczania

Program nauczania

Rozdziały

1. Wcześniej
2. Początki
3. Uczestnicy
4. Życie codzienne
5. « Szkoła nie taka jak inne »
6. Walki
7. Zmierzch
8. Dalsze losy
9. Dzień obecny

Ogólny system nauczania opracowano jako kompromis między tradycjami obu krajów. Programy opierały się na programach polskich szkół, ale dostosowano je do realiów francuskich. Zajęcia odbywały się po polsku, przy zwiększonej liczbie godzin języka francuskiego.

Programy nauczania opracowano w oparciu o programy polskich szkół. Zajęcia prowadzono po polsku, przy równoczesnym zwiększeniu liczby godzin języka francuskiego. Pierwszy rok szkolny podzielono na dwa semestry, zgodnie z polską tradycją. Na kolejne lata wprowadzono już francuski system trymestralny. Skala ocen w polskich szkołach (od 0 do 5) różniła się od francuskiej (od 0 do 20). Wybrano skalę pośrednią (od 0 do 10). Wypracowano również kompromis odnośnie czasu trwania lekcji: 50 minut lekcji w liceum, czyli dłużej niż 45 minut w Polsce i krócej niż 60 minut we Francji.

Uczniów podzielono na cztery klasy na średnim poziomie nauczania (gimnazjum), i dwie klasy końcowe (liceum). Na zakończenie pierwszego cyklu uczniowie zdawali « Małą Maturę », odpowiednik francuskiego BEPC (dyplom ukończenia pierwszego cyklu nauki), a na zakończenie drugiego cyklu zdawali « Maturę », uznawaną za odpowiednik francuskiej matury i umożliwiającą wstęp na studia wyższe.

Mury Hôtel du Parc et du Château okazały się niewystarczające. Każdego dnia rano sale barowe zmieniały się w klasy szkolne. Ponieważ brak książek i materiałów szkolnych dawał się poważnie odczuć, zajęcia odbywały się w systemie uniwersyteckim, i uczniowie musieli się uczyć ze swoich notatek. Uczniowie z roku na rok przekazywali sobie najporządniej prowadzone zeszyty, które, wzbogacane o coraz to nowe zapiski, przypominały prawdziwe podręczniki szkolne.

Pierwsza sesja egzaminów maturalnych odbyła się pod kontrolą uniwersytetu w Grenoble w czerwcu 1941 r. Pięćdziesięciu jeden kandydatów dopuszczono do matury, trzydziestu siedmiu ją zdało, czyli 72 %, co zachęcało do dalszych działań. W kolejnych latach maturę zdawało nawet ponad dwustu licealistów, którzy następnie podejmowali studia uniwersyteckie w Grenoble i w Lyonie, ale także w Clermont-Ferrand, Tuluzie i w Montpellier.

4.3.1 « Sprawność edukacji można uznać za wysoką. »

Ustny egzamin maturalny. Uczeń siedzi na wprost Ernesta Bergera i Wacława Godlewskiego (Stowarzyszenie Pamięć Polskiego Liceum).

—Tadeusz Łepkowski, uczeń. Wolna szkoła polska w okupowanej Francji, 1990 r., s. 77-82 .

Zarówno klasy gimnazjalne, jak licealne działały na podstawach programowych polskich średnich szkół państwowych z końca lat trzydziestych. Nie była to jednak całkiem wierna kopia. Wszyscy bez wyjątku uczniowie z Villard musieli przerabiać rozszerzony (średnio 5 godzin tygodniowo) program języka i literatury francuskiej (to między innymi stanowiło podstawę uznania polskiej matury z Villard-de-Lans jako równorzędnej i równoprawnej z maturą francuską). Również w programach innych przedmiotów (historia, geografia) akcentowano sprawy francuskie bardziej niż to czyniono w szkołach Polski międzywojennej. Ale podział Liceum na typy był polski, nie zaś francuski.

Początkowo rok szkolny dzielony był – według zasad obowiązujących w szkolnictwie polskim – na dwa półrocza (semestry). Dopiero od roku szkolnego 1941/42 wprowadzony został francuski system trymestralny. Godzina lekcyjna wynosiła 50 minut, co oznaczało swoisty kompromis między „polską godziną lekcyjną » (45 minut) i„francuską godziną lekcyjną » (60 minut). Zajęcia kończyły się o 13.30).

Realizacja programu nastręczała sporo trudności. Brak było wielu pomocy naukowych, a zwłaszcza laboratoriów i gabinetów do niektórych przedmiotów (fizyka, chemia, astronomia, biologia, geografia). Gdy idzie o język francuski, to część uczniów ze środowisk uchodźczych nie znała go, gdyż wybrała jeszcze w Polsce niemiecki lub angielski. Mimo trudności z lekturami literackimi literackimi i brakiem podręczników, stosunkowo najłatwiej realizowano przepisane programy języka polskiego, łacińskiego, historii, nauki o Polsce, filozofii, religii i matematyki.

Poloniści i historycy bardzo lubili „wolne tematy » w stylu francuskich wypracowań licealnych (problematyka filozoficzna, „ogólnokulturowa », moralna, obywatelska, społeczna itp.). Oto kilka przykładów: „Co mi daje pobyt na obczyźnie? », „Co to jest tradycja narodowa? », „List do przyjaciela », „Mój portret fizyczny i psychologiczny”, „Proszę nakreślić fizyczny i psychologiczny portret jednego z profesorów…

Konieczność prowadzenia lekcji praktycznie bez podręczników i laboratoriów sprawiała, że nauczyciele musieli, zwłaszcza w pierwszym roku, być wykładowcami typu uniwersyteckiego, a z kolei uczniowie musieli posiąść niełatwą umiejętność sporządzania notatek.

O nabycie powielacza zabiegano już na początku 1941 r. Skrypty wydawano na ogół starannie w kilkudziesięciu egzemplarzach każdy. Oprawa kartonowa zapewniała im relatywną trwałość. Do 1 czerwca 1942 r. ogółem wydrukowano na powielaczu 558 stron i wydano 877 egzemplarzy. Pierwsze skrypty ukazały się na początku roku szkolnego 1941/42. Były to: „Chemia nieorganiczna » Gerhardta, „Matematyka (trygonometria i geometria analityczna) » Bergera oraz „Etyka » Chechelskiego, „Gramatyka łacińska » Harwasa, Etyka i dogmatyka pióra ks. Bozowskiego) i „Historia Polski (1914 – 1926) » zapewne napisany przez Godlewskiego.

Oceny poziomu nauczania i umiejętności rzetelnej realizacji programów w Gimnazjum-Liceum są zróżnicowane. Przyznajmy, że o pełny obiektywizm w tej mierze niezwykle trudno. Opinie znacznej liczebnie grupy uczniów i niektórych profesorów są zgodne: poziom nauczania ogólnie rzecz biorąc był wysoki, a nawet bardzo wysoki, gdy idzie o nauki ścisłe (zwłaszcza doskonale wykładaną przez Bergera matematykę, znacznie wykraczającą poza program pierwszych lat studiów wyższych) oraz w klasach licealnych literaturę polską i historię. Języki obce, a zwłaszcza angielski, stały na słabym poziomie. Z uwagi na znaczenie francuskiego w pierwszych paru latach uruchomiono rodzaj kursów uzupełniających tego języka. Powstały w 1940/41 r. trzy stopnie (grupy) nauczania francuskiego.

Norwidowska Szkoła obfitowała w rozliczne egzaminy. Były więc egzaminy ustne, trymestralne, poprawkowe, nie licząc oczywiście małej (pozwalającej przejść z gimnazjum do liceum) i dużej(właściwej) matury. Nauczyciele musieli większość czasu poświęcić na wykłady, a w konsekwencji nie mieli możliwości częstego „odpytywania » i organizowania prac klasowych. Przytłaczająca większość egzaminów była ustna i składana indywidualnie w umówionym z profesorem terminie. Zaczynało się to na samym wstępie szkolnej edukacji dla osób nie mogących przedstawić odpowiednich świadectw A5. Nieraz co ambitniejsi uczniowie zgłaszali się do nauczyciela, aby w toku egzaminu poprawić stopień dostateczny lub dobry na lepszy. Mimo rozlicznych trudności w prowadzeniu Szkoły i w procesie nauczania sprawność edukacji można uznać za wysoką.

4.3.2 « Ciągła praca i intensywna pomoc koleżeńska. »

W parku przy Liceum (Stowarzyszenie Pamięć Polskiego Liceum).

—Jerzy Rułka, uczeń. Nasza Szkoła, 1998 r., s. 5 – 8 .

W Villard, chociaż wymogi weryfikacji były rygorystycznie przestrzegane, to weryfikatorzy byli wyrozumiali. W ten sposób nie straciłem roku nauki pomimo przenosin do Francji i służby wojskowej. I tak w październiku 1940 r. rozpocząłem naukę w IV klasie gimnazjum i liceum im. Cypriana Norwida. Klasa IV [najmłodsza, przyp. tłum.] mieściła się na pierwszym piętrze starego skrzydła hotelu.

Rozpoczęła się nauka. W kolejnych dniach przybywali nowi uczniowie i nowe uczennice. Klasa powiększała się. Dzisiaj, po skompletowaniu listy uczniów trudno uwierzyć, że było nas aż tylu. Na przestrzeni roku szkolnego zgromadziło się czterdzieścioro. !

Wielu uczniów znacznie odstawało swoimi możliwościami od wymogów programu i grona profesorskiego. Trymestralne sprawdzanie naszej wiedzy i poczynionych postępów w nauce powodowało konieczność systematycznego i samodzielnego przygotowania. Nie każdemu przychodziło to łatwo, stąd powstawała koleżeńska pomoc w przerabianiu materiału lekcyjnego w godzinach czasu wolnego. Dotyczyło to zwłaszcza matematyki i fizyki. Te przedmioty szczególnie sprawiały trudności ze względu na brak jakichkolwiek podręczników.

W nowym roku szkolnym 1941-1942, absolwenci gimnazjum podzielili się na dwie pierwsze klasy licealne: humanistyczną (23 osoby) i matematyczno-fizyczną (16 osób). Część uczniów zrezygnowała z dalszej nauki, wielu doszło nowych – zwłaszcza starszych, byłych wojskowych. Część pozostała z ubiegłorocznych pierwszych klas licealnych.

Rok szkolny w pierwszych licealnych znamienny był intensyfikacją pomocy koleżeńskiej przy opanowaniu materiału lekcyjnego przez starszych kolegów; w tym celu tworzyły się pary „korepetytor-uczeń”, które współpracowały ze sobą systematycznie, niemalże codziennie. Występowały tu znaczne różnice wieku, nawet 10-20 lat. Korepetytorem z reguły był ten młodszy. W moim przypadku najwierniejszy mój „uczeń” był ode mnie 10 lat starszy. Przedmiot pracy, to przede wszystkim matematyka i fizyka. Ten rodzaj samopomocy uczniowskiej trwał i rozwijał się aż do ostatniej klasy.

Spośród 40 osób, które w roku 1940 zaczynały naukę w czwartej klasie gimnazjalnej, do matury dotarło dwadzieścia jeden, z tej liczby siedemnaście osób pomyślnie przeszło egzaminy maturalne, uzyskując świadectwo dojrzałości w czerwcu 1943 r.

Napisałem te dosyć formalne wspomnienia z myślą, że ułatwią one tym kolegom i koleżankom, którzy je przeczytają, rozbudzenie własnych wspomnień z tak ważnego i trudnego okresu życia. Był to przecież kilkuletni okres formowania naszych charakterów i osobowości, gromadzenia podstawowej, trwałej wiedzy o świecie i ludziach. Był to okres naszego dojrzewania. Był okresem trudnym ze względu na toczącą się wojnę. Szczególnie istotnym i trudnym okresem był on dla tych z nas młodych, którzy znaleźli się w Villard z dala od rodziny, którą pozostawili w kraju.

4.3.3 « Trudniej było rozwiązać problem egzaminów. »

Notatnik Marcela Malbosa, rok 1941-1942 (Stowarzyszenie Pamięć Polskiego Liceum).

—Marcel Malbos, profesor. Brulion raportu sporządzonego na użytek władz akademickich i uniwersytetu w Grenoble – Bez daty.

Naukę francuskiego utrudniały znaczne różnice poziomu opanowania języka przez uczniów. Trudność tę udało się pokonać w ciągu roku szkolnego przez utworzenie trzech grup nauczania języka francuskiego, niezależnie od innych zajęć szkolnych.

Trudniej było rozwiązać problem egzaminów. Wartość prac pisemnych należało oceniać niezależnie, a przecież nie można było wymagać od ucznia trzeciej grupy równie dobrej znajomości języka co od ucznia pierwszej grupy. Na posiedzeniu członków nielicznej rady ustalono, że opracuje się dwa rodzaje tematów: tematy dla pierwszej grupy, dotyczące francuskiej historii i literatury, i tematy dla drugiej oraz trzeciej grupy, nawiązujące do tekstów analizowanych w ciągu roku i pozwalające na swobodniejsze potraktowanie tematu, a także na sprawdzenie zdobytej wiedzy. Prace pisemne obu grup miały być oceniane według takiej samej skali.

4.2Warunki życia

Życie kulturalne4.4